وقتی صحبت از آسیبهای شبکههای ماهوارهای میشود روانشناسان و کارشناسان رسانه با بیان اینکه این شبکهها بی بندوباری را در جامعه افزایش میدهند و باعث میشوند حریمهای خانوادگی از میان بروند به موضوع دیگری نیز اشاره میکنند که این موضوع تائید کننده عملکرد این شبکهها برخلاف سبک زندگی ایرانی اسلامی است.
«تجمل گرایی» از جمله مواردی است که در تبلیغات برنامههای شبکههای ماهوارهای به وضوح میتوان آن را دید، تبلیغات کالاهایی که تنها با ارسال یک پیامک متقاضی میتواند کالای مورد نظر را در خانه خود دریافت کند و امروزه این روش پایه اصلی بسیاری از شبکههای فارسی زبان ماهواره برای درآمدزایی شده است و در این میان کم نیستند سودجویانی که از این طریق روزگار میگذرانند و حتی شبکههای خود را از منابع حاصل از این تبلیغاتها اداره میکنند.
اما در این میان در طی سالهای اخیر موضوع دیگری را در شبکههای ماهوارهای شاهد هستیم و آن نیز همراهی خواسته یا ناخواسته برخی از تولیدکنندگان محصولات داخلی با این شبکهها است. هرچند رنگ و لعابهای داده شده از سوی مدیران این شبکهها به گونهای است که تولیدکنندگان را برای رسیدن به سودهای کلان وسوسه میکند اما نباید از این موضوع غافل شد که آیا آنها دلسوز گسترش تولید ملی در کشور هستند که با قیمتهایی پایینتر از رسانههای داخلی، تبلیغات محصولات داخلی را بر عهده میگیرند و اینکه چرا تولیدکنندگان برای تبلیغات محصولات خود به سوی آنها گرایش پیدا میکنند؟
علیرغم اینکه بارها مسئولان نیروی انتظامی درباره سفارش آگهی به شبکههای فارسیزبان هشدار دادهاند اما در این روزها نه تنها این توصیهها کارساز نشده است بلکه شاهد هستیم فیلمهای سینمایی نیز وارد میدان شدهاند و تبلیغات خود را به این شبکههای معاند سپردهاند و تمایل به استفاده از این شبکهها در سایه غفلت مسئولان هر روز پررنگتر میشود.
اگر به سایت دفتر تبلیغات و اطلاع«سانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سری بزنیم در بخشی با عنوان «راهنمای مراجعه کنندگان بخش رصد شبکههای فارسی زبان» آمده است که این دفتر بنا به شرح وظایف قانونی و با درک ضرورت برخورد جدی با فعالیتهای غیرقانونی شبکههای ماهوارهای، رصد تبلیغات شبکههای مذکور را از ابتدای سال 86 در دستور کار خود قرار داده است و در بخش دیگری از این راهنما به چرخه اداری مقابله با تبلیغات شبکههای ماهوارهای فارسی زبان اشاره شده است که در مرحله اول پس از تماس تلفنی و تذکر شفاهی، اخطار کتبی ارسال میشود و پس از دریافت اخطار کتبی ظرف 48 ساعت باید پخش آگهی در این شبکهها متوقف شود در غیر این صورت اخطار دوم ارسال شده و در صورت عدم توجه به اخطارهای ارسالی در مرحله بعد پلیس امنیت اخلاقی ناجا در جریان قرار گرفته و در صورتی که تبلیغات مربوط به یک محصول تولید داخل کشور باشد کارخانه و دفتر مرکزی آن پلمپ میشود.
در حالیکه این تمهیدات براساس آنچه در سایت وزارت ارشاد موجود است از سال 86 در نظر گرفته شده است اما گویی این ساز و کارها چندان موثر نبودهاند و شبکههای ماهوارهای فارسیزبان در این رقابت پیروز میدان بودهاند چرا که توانستهاند فیلمها و محصولات فرهنگی را نیز جذب کنند به گونهای که اخیراً برخی فیلمهای سینمایی روزانه بارها در این شبکهها تبلیغ میشود و نکته جالب اینجاست که سخنگوی وزارت ارشاد در مورد تبلیغ فیلمهای سینمایی در شبکههای فارسیزبان گفته است: برخی فیلمسازان عنوان کردهاند که رأساً اقدامی برای تبلیغات در این شبکهها انجام ندادهاند و شبکههای ماهوارهای خودشان فیلم را تبلیغ کردهاند!
اگر محصولات دارویی و بهداشتی یا اقلامی از این قبیل برای رسیدن به سودهای کلان و هزینه پایین تبلیغ در این شبکهها به سمت آنها مایل میشوند اما آیا محصولات فرهنگی و سینمایی با سپردن تبلیغات خود به شبکههای فارسیزبان به نوعی فعالیت این شبکهها را تائید نمیکنند؟ در جامعهای که باید فعالان فرهنگی کشور در صف اول مقابله با هجمه فرهنگی دشمن برخیزند آیا این اقدامات بازی در زمین دشمن نیست؟
تمام این اقدامات در حالی انجام میشود که براساس ماده 10 قانون، به کار گیری تجهیزات دریافت از ماهواره ممنوع اعلام شده است و همچنین در بخشنامهای که در سال 1385 منتشر شد آمده است که فعالیتهای تمامی شبکههای تلویزیونی فارسیزبان مستقر در خارج از کشور که در فضای کشور برنامه پخش میکنند براساس قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران غیرمجاز است لذا انجام هر نوع مصاحبه، ارسال خبر و سفارش آگهی به شبکههای یادشده ممنوع بوده و لازم است از انجام هرگونه اقدام در این زمینه خودداری شود.
باوجود این بخشنامهها اما همچنان شاهد هستیم که محصولات داخلی و حتی فیلمهای سینمایی تبلیغات خود را به این شبکهها میسپارند و این سوال را در ذهن ایجاد میکنند که چرا رسانههای داخلی و مطبوعات کشور نتوانستهاند زمینه مناسب را برای تبلیغات هرچه گستردهتر این محصولات فراهم سازند، آیا تعرفه بالای تبلیغات در رسانههای داخلی باعث شده است تا تولیدکنندگان به سمت استفاده از شبکههای معاند فارسیزبان گرایش پیدا کنند و یا تلاشها برای مقابله با هجمه فرهنگی دشمن از سوی مسئولان مرتبط تاکنون به اندازهای نبوده است که بتواند تولیدکنندگان فرهنگی کشور را به عنوان سربازانی در خط مقدم جبهه مبارزه با هجمه فرهنگی دشمن قرار دهد.
امیدواریم مسئولان در صورت وجود ضعف قوانین برای برخورد جدی با متخلفان لایحههای مورد نیاز را تبیین و آن را در دستور کار مجلس قرار دهند تا شاهد از بین رفتن حریم داخلی کشور و استقبال از شبکههای ماهوارهای نباشیم چرا که اگر برخورد قاطعی با اولین متخلفان در این زمینه صورت میگرفت شاید دیگر هماکنون فیلمهای سینمایی ایران در این شبکهها تبلیغ نمیشد.